Gebruik Big Data in veiligheidsdomein vraagt om nieuwe kaders

Het gebruik van Big Data in het veiligheidsdomein vraagt om nieuwe kaders. Dat concludeert de WRR in zijn nieuwe rapport Big Data in een vrije en veilige samenleving dat op donderdag 28 april in Den Haag is gepresenteerd. Minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie nam de publicatie in ontvangst.

De inzet van Big Data biedt kansen voor de misdaad- en fraudebestrijding. Big Data maakt snelle en precieze reconstructies van misdaden mogelijk, evenals gerichte inspecties en het realtime volgen van ontwikkelingen bij crisissituaties. Tegelijkertijd ontstaan er nieuwe risico’s voor burgers op het gebied van privacy, voor discriminatie, en door foutmeldingen en schijnverbanden. Big Data-analyses omvatten bovendien vaak de gegevens van niet-verdachte, onschuldige burgers. Aan de horizon dreigt (semi-)automatische besluitvorming, waarbij complexe algoritmen de uitkomsten van data-analyses bepalen en sturend zijn voor het handelen van veiligheidsorganisaties.
 
Nieuwe kaders
De WRR concludeert in zijn rapport dat het gebruik van Big Data in het veiligheidsdomein om nieuwe kaders vraagt. In het rapport, geschreven op verzoek van het kabinet, onderzoekt de WRR de kansen en risico’s van de inzet van (Big) Data-analyse door politie en justitie, de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, en op het gebied van de fraudebestrijding. Big Data in een vrije en veilige samenleving werd vanmiddag om 15.00 uur door WRR-Raadslid prof. mr. dr. E.M.H. Hirsch Ballin aangeboden aan de minister van Veiligheid en Justitie, de heer mr. G.A. van der Steur.
De WRR breekt Big Data-processen op in drie fasen: verzameling, analyse en gebruik van gegevens. De huidige juridische kaders zijn vooral gericht op het verzamelen en delen van gegevens. Burgers zijn door deze kaders echter nog onvoldoende beschermd. Juist in de fases van de analyse en het gebruik van data liggen de belangrijkste kansen en risico’s van Big Data besloten en zijn nieuwe regels nodig.
 
Kernbestanddelen van dit nieuwe kader zijn:
• wettelijke verankering van de verantwoordelijkheid van de gegevensverwerkende partijen voor de juistheid van Big Data-processen;
• nieuwe regels over toelaatbare foutmarges bij profiling in de analysefase;
• versteviging van het extern toezicht op de algoritmen die de analyse structureren;
• extra investering in de kennis van de werking van Big Data-analyses bij toezichthouders als de Autoriteit persoonsgegevens en de Commissie van toezicht betreffende de inlichtingen- en veiligheidsdiensten;
• strikte handhaving van het verbod op geautomatiseerde besluitvorming en bestrijding van semi-geautomatiseerde besluitvorming in de gebruiksfase: een slimme combinatie van Big Data-analyses en menselijke beoordeling verdient verre de voorkeur;
• grotere transparantie over de gegevensverwerking binnen het veiligheidsdomein, zowel bij individuele organisaties als bij samenwerkingsverbanden van organisaties;
• verbetering van de mogelijkheden voor burgers en maatschappelijke organisaties om wetgeving en beleid omtrent Big Data-toepassingen juridisch te laten toetsen.
 
Achtergrondstudies
Naast het rapport is vandaag de WRR-verkenning Exploring the Boundaries of Big Data (Bart van der Sloot, Dennis Broeders en Erik Schrijvers (red.), ISBN 9789462983588) verschenen. Ook deze is beschikbaar via de website van de WRR en bij Amsterdam University Press. De verkenning analyseert Big Data vanuit verschillende wetenschappelijke perspectieven en presenteert bouwstenen voor een regulatief kader voor Big Data. Als achtergrondstudies voor het project ‘Big Data, privacy en veiligheid’ van de WRR zijn verder verschenen de Working Papers, International and comparative legal study on Big Data (Bart van der Sloot en Sacha van Schendel), Big Data in de zorg (Leo Ottes) en Het gebruik van Big Data door de MIVD en AIVD (Sacha van Schendel).

Big Data in een vrije en veilige samenleving, WRR-Rapport 95 (ISBN 9789462983571), is beschikbaar via de website van de WRR (www.wrr.nl) en bij Amsterdam University Press (www.aup.nl).
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid is een onafhankelijk adviesorgaan dat de regering gevraagd en ongevraagd advies geeft over vraagstukken die van groot belang zijn voor de samenleving. De adviezen van de WRR zijn sector- en departementoverstijgend en multidisciplinair. Ze gaan over de richting van het overheidsbeleid voor de langere termijn.