Gemeenten zetten stappen in AI-beleid maar verdere ontwikkeling is nodig

Bijna de helft van de gemeenten experimenteert met AI, en hoewel de beleidsvorming nog in ontwikkeling is worden er stappen gezet om duidelijke kaders te formuleren. Dit blijkt uit de AI Monitor Gemeenten 2024, een onderzoek van M&I/Partners naar de inzet van AI binnen gemeenten.

De snelle opkomst en ontwikkeling van Artificiële Intelligentie biedt gemeenten veel kansen, maar roept ook vragen op. AI kan helpen om processen slimmer en efficiënter in te richten, bijvoorbeeld door administratieve taken te automatiseren of complexe gegevens sneller te analyseren. Maar hoe zorg een gemeente ervoor dat AI op een verantwoorde manier wordt ingezet? Welke toepassingen zijn écht nuttig voor gemeenten? Hoe blijf je transparant richting inwoners?

Met de AI Monitor Gemeenten heeft M&I/Partners in kaart gebracht hoe gemeenten AI momenteel gebruiken, waar zij tegenaan lopen en welke kansen het biedt. Het doel van deze monitor is om inzicht te geven in de stand van zaken rondom AI binnen gemeenten. De monitor is relevant voor iedereen die binnen gemeenten met AI en digitalisering te maken heeft: van bestuurders en beleidsmakers tot IT-professionals en innovatiemanagers. Ook samenwerkingsverbanden en kennisinstellingen kunnen deze inzichten gebruiken om beter in te spelen op de behoeften van gemeenten. Aan de AI Monitor Gemeenten hebben 29 gemeenten en twee samenwerkingsverbanden meegedaan.

De belangrijkste bevindingen uit de AI Monitor Gemeenten 2024 zijn onder andere:
• Visie, strategie en beleid in opbouw
Veel gemeenten werken actief aan een AI-strategie, waarbij transparantie en ethiek belangrijke pijlers vormen. Toch is beleid rondom beheer en controle nog in ontwikkeling.
• AI-voortrekkers en AI-teams
In een flink aantal gemeenten zijn AI-voortrekkers en/of AI-teams aanwezig om AI-initiatieven te begeleiden. Met name functies op het gebied van privacy en security spelen een grote rol in AI-teams.
• Gemeenten experimenteren volop met AI
Ongeveer de helft van de gemeenten voert experimenten uit met AI. Veelvoorkomende toepassingen zijn tekstanalyse, het genereren van begrijpelijke teksten en het automatisch opmaken van notulen. AI wordt vooral ingezet binnen de bedrijfsvoering, dienstverlening en het sociaal domein.
• Generatieve AI wordt veelvuldig gebruikt, gebruik van embedded AI is onbekend
Generatieve AI wordt steeds vaker gebruikt, vooral voor tekstverwerking en contentcreatie. Het is vaak onbekend of er gebruik wordt gemaakt van embedded AI, en zelfontwikkelde AI komt nauwelijks voor binnen gemeenten.
• AI biedt kansen, maar ook uitdagingen
AI kan bijdragen aan efficiëntere werkprocessen, hogere productiviteit en verbeterde dienstverlening. Toch ervaren gemeenten beperkingen, zoals een tekort aan kennis, middelen en duidelijke richtlijnen. Daarnaast spelen ethische en maatschappelijke vraagstukken een steeds grotere rol.
• AI-geletterdheid en bewustwording
Hoewel enkele gemeenten stappen zetten in trainingen en interne communicatie om AI-geletterdheid te vergroten, blijft de aandacht hiervoor in andere gemeenten achter, ondanks de verplichtingen vanuit de AI Act.

Over de AI Monitor Gemeenten 2024
De AI Monitor biedt bestuurders, beleidsmakers en IT-professionals inzicht in de stand van zaken rondom AI binnen gemeenten. De resultaten zijn gebaseerd op bijdragen van 29 unieke gemeenten en twee samenwerkingsverbanden. De monitor helpt gemeenten om te leren van elkaar en stappen te zetten naar een verantwoorde en effectieve inzet van AI.

Het onderzoeksrapport AI Monitor Gemeenten is hier te vinden.