Lex Pierik breekt graag een lans voor data-driven storytelling

Lex Pierik begon zijn IT-loopbaan binnen de wereld van IT-support. Gaandeweg ging hij meer de consultancyrichting op en daarmee ontstond zijn voorliefde voor data. Na de overstap naar het Business Intelligence werkveld vond hij dat daarin wel erg de nadruk lag op data puur als feiten verkrijgen. "Ik zag dat er daarna geen euro meer beschikbaar was om daadwerkelijk ook het verhaal uit de data te vertellen en tot inzichten te komen."

Lex Pierik is een ervaren Business Intelligence professional, met bijzondere expertise in zowel de conceptuele als de technische complexiteit van BI-uitdagingen. Hij is in staat om bedrijven en zowel BI- als niet-BI-professionals te overtuigen van het belang van visualisatietechnieken om bruikbare inzichten te verkrijgen. In 2015 is Lex gestart met zijn eigen adviesbedrijf THINK.DESIGN.MAKE., op het gebied van Business Intelligence, Datavisualisatie en Analytics. Verder geeft hij in visualisatietrainingen en workshops zijn passie door voor data en vooral het verhaal dat in data zit. Graag breekt hij een lans voor data-driven storytelling en de inzet van een datastrategie.

Na zijn overstap van consultancy naar Business Intelligence vond hij dat werkveld heel interessant en heeft daarbinnen veel geleerd. Toch knaagde er wat, vertelt hij. "Vaak ontstaan dingen uit frustratie, en ik vond het niet leuk dat er zo de nadruk lag om de data puur als feiten te krijgen, en daarna te zien dat er geen geld beschikbaar was om daadwerkelijk ook het verhaal te vertellen en tot inzichten te komen. Ik heb toen de vrijheid gekregen om visualisatietrainingen te ontwikkelingen, die grotendeels gebaseerd waren op de visuele perceptieleer. Een guru als Stephen Few steunt natuurlijk ook op die leer, dus ik gaf heel veel voorbeelden van zijn datavisualisaties, om te vertellen over alle tools die mooie dingen bieden, maar dat je je tevens wel moet houden aan de visuele regels die er zijn." Lex wil inmiddels de visuele regels weer een beetje loslaten, omdat hij niet gelooft in een absolute waarheid. Het hangt namelijk heel erg af van welk doel je ermee nastreeft.

Andere blikken op visualisatie
Lex Pierik behandelt in zijn workshops over datavisualisatie een viertal experts op dit vakgebied; Edward Tufte, Stephen Few, Alberto Cairo en Colin Ware. Het overzicht is volgens hem absoluut niet uitsluitend. "Ik denk wel dat deze vier grote spelers bijna het meest tegengestelde verhaal vertellen. Eigenlijk lijken Tufte en Few nog het meest op elkaar, omdat ze op hetzelfde doel gericht zijn. Terwijl Alberto Cairo zegt dat het ook mooi moet zijn. Alberto Cairo heeft tijdens een seminar dat ik heb bijgewoond letterlijk de uitspraak gedaan: 'Op elk dashboard moet een geografisch kaartje staan, want dat ziet er gaaf uit'. En dat is natuurlijk een beetje hoe het management werkt; de plaatjes moeten goed zijn. Ik vind het interessant dat er dus andere blikken op visualisatie komen, niet meer puur vanuit actiegericht direct inzicht, maar om te communiceren en een verhaal vertellen. Dat is er op gericht om iemand mee te krijgen in een beslissing of besluit dat hij moet nemen."

Interpretaties
In selfservice Business Intelligence is het de bedoeling dat business users zelf gaan zoeken naar data en minder afhankelijk zijn van de IT-afdeling en zelf kunnen presenteren. Op de vraag of daarmee het gevaar ontstaat van subjectieve interpretaties, icons met verschillende betekenissen of niet gedeelde definities, antwoordt Lex dat hij niet gelooft in een generiek dashboard of een generieke manier.
"Ik merk dat, ondanks dat organisaties steeds meer naar buiten kijken, het in eerste instantie toch nog intern gericht is. En het is al moeilijk genoeg om de informatievoorziening intern goed te krijgen. Cultuuraspecten spelen wel mee. Ik heb jarenlang bij Nike op het visualisatiestuk gezeten en ondanks het feit dat er heel veel culturen binnen Nike werkzaam zijn, is de Nike cultuur daarin toch leidend en iedereen beleeft die ook zo. Dat geeft houvast. Het betekent wel dat je goed moet opletten hoe je dingen afbeeldt. Als een icon voor de een duidelijk is, dan hoeft dat niet per se voor de ander ook te zijn."

Preconceived ideas
Er zijn volgens Lex twee verschillende zaken; het verhaal moet verteld worden, en het verhaal moet aankomen. Maar daar komt vooringenomenheid om de hoek kijken. "Als ik het heel effectief overbreng maar het landt niet, dan is het een probleem", legt hij uit. "De Zweedse arts en professor Hans Rosling, directeur van de Gapminder Foundation, heeft het over 'preconceived ideas' en aan die vooringenomenheid ontkom je bijna niet. De enige manier waarvan ik denk dat je er wel een beetje aan kan ontkomen is door verhalen te vertellen. Dus dat je die vooringenomenheid eigenlijk vanuit je kracht om een verhaal te vertellen gaat tegenwerken en daardoor kom je samen met de visuals en het verhaal tot het inzicht dat je wilt delen."

Data-driven storytelling
En daar belanden we bij het verhaal in de data, waarnaar Lex op zoek is. Hij pleit erg voor data-driven storytelling, zodat bedrijven betere, op data gefundeerde, beslissingen kunnen nemen. Met data kan je directieleden overtuigen van een reden om een beslissing te nemen op basis van jouw verhaal. Misschien zitten er dan nog wel elementen van een 'onderbuikgevoel' in, maar de beslissingen zijn beter onderbouwd met alle waarden die erin zitten. Dat vindt hij met name interessant aan de toekomst waar we naartoe gaan.

"Risico's houd je toch", zegt hij. "En specifiek voor selfservice geldt dat het essentieel is om dit soort tools goed te positioneren binnen je organisatie. De tool doet een ding heel goed, maar dat moet je wel heel duidelijk ook zo vertellen. Vanuit IT-perspectief kan je de inzet van deze tools niet willen, omdat iedereen zijn eigen analyses gaat doen, maar zo'n tool is enorm krachtig in handen van iemand die ermee om kan gaan. Je moet alleen duidelijk aangeven; let wel, het is voor data-exploratie, niet om te verantwoorden, niet om te sturen. Wat je doet met die tools is eigenlijk inzichten verkrijgen, waarvan je daarna moet kijken of je het moet delen in een verhaal of je afvragen of het structurele informatievoorziening levert die in het BI-proces moet worden geborgd."

Pleidooi voor datastrategie
Als je kijkt naar de tools die je voor selfservice Business Intelligence zou kunnen gebruiken, bijvoorbeeld Alteryx bovenop de data met je eigen businesskennis, en daar Tableau of Qlik Sense bovenop om je visuele data-exploratie te doen, denkt Lex dat daarmee geen enkel probleem bestaat en dat een businessgebruiker dat al heel snel kan. "Tableau bijvoorbeeld is heel intuïtief en daarom is de positionering ook zo belangrijk binnen de organisatie. Want je kan al heel snel op die data bewerken wat je met Excel niet kan. Nu gebeurt dat echter ook op andere manieren. Ik heb bij organisaties gezeten waar Cognos, toch niet een heel goedkope tool, eigenlijk als een dure dumping tool gebruikt werd om Excel-dumps te genereren. Je moet dus eigenlijk kijken naar een datastrategie; hoe levert men data aan en welke tools zet ik dan in.”
Er is volgens Lex niets mis als je met datavirtualisatie een mooie laag hebt en dat je daar dan met Alteryx toch nog je eigen hobby's bijvoegt. “Als je maar weet dat wat daaruit komt een doel heeft; namelijk kennis vergaren over hoe het zit”, vervolgt hij. “En niet om over te communiceren, niet om te sturen, niet om te verantwoorden, want het is gemanipuleerde data, om te onderzoeken en om te kijken. Die positionering wordt voor mij data management of datastrategie. Dat vind ik heel belangrijk", besluit Lex Pierik.

Lex Pierik geeft regelmatig in Hilversum de workshop Datavisualisatie en Data Driven Storytelling.