Wie is de data-eigenaar?

We maken met elkaar dagelijks meer data dan we de dag ervoor deden. Per jaar groeit de creatie van digitale gegevens zelfs met 60%. Deze data worden deels in een gesloten omgeving opgeslagen, zoals thuis, op het werk of binnen een niet openbare organisatie. Een groot en groeiend deel – zoals in sociale media – is tegenwoordig steeds meer open data. Open data zijn gegevens waarvan iedereen vrij gebruik kan en mag maken. De overheid is steeds meer gegevens aan het vrijgeven waarmee iedereen mag doen wat hij wil. Denk aan de gegevens die het KNMI verzamelt, weerinformatie die steeds vaker voor iedereen beschikbaar komt. Begrijpelijk natuurlijk, want het KNMI wordt, net zoals het CBS, de rechtspraak of de Koninklijke Bibliotheek, betaald door ons allemaal als belastingbetaler.

Zo is er nog veel meer informatie die door overheidsdiensten wordt gecreëerd of verzameld. Zolang het geen privacygevoelige gegevens betreft, is dit een goede ontwikkeling. Juist de beschikbaarheid van allerlei openbare informatie zorgt voor een open maatschappij. Daarnaast kunnen we met die data veel nieuwe informatie maken. De afgelopen vijf jaar zijn wereldwijd veel van dit soort openbare bronnen beschikbaar gekomen.

Metadata
Naast gegevens die al digitaal gecreëerd zijn, ontstaat ook veel data door het digitaliseren van oude informatie. Oude documenten, geboorte- en huwelijksakten en historische boeken worden gescand en in digitale vorm beschikbaar gesteld. Vaak voorzien van veel metadata – informatie over die data – die het zoeken naar deze openstelde bronnen eenvoudiger maakt. Archieven worden op deze wijze steeds toegankelijker voor een breed publiek. Zo is het Vaticaan onlangs begonnen met het digitaliseren van 89.000 van zijn oudste manuscripten.

Ook steeds meer bedrijven en onderzoeksinstituten maken hun data vrij beschikbaar. Openheid geeft immers vertrouwen. Een bedrijf dat veel achterliggende gegevens van zijn producten en processen vrijgeeft, wekt vertrouwen bij zijn klanten., Maar er zijn bedrijven die ook veel van hun eigen onderzoeksresultaten willen delen met anderen. In een presentatie onlangs, vertelde FrieslandCampina in dat kader over ‘Open Innovatie’, waarbij ze in partnerschap met andere bedrijven en onderzoeksinstituten de kennis op het gebied van zuivel willen vergroten. Ook op andere gebieden zie je bij branches op die wijze steeds grotere open bronnen ontstaan.

Open source
In de wereld van software zien we die toenemende openheid al langer. De basis van open source is, dat de auteur van de software deze ‘om niet’ beschikbaar stelt aan de gebruikers-community, onder de voorwaarde dat verbeteringen weer aan die community ter beschikking komen. Steeds meer basisfunctionaliteit in de softwarewereld is intussen in de vorm van een open source-licentie beschikbaar gekomen. Het ligt dan ook in de lijn der verwachting dat de komende vijf tot tien jaar veel data met open source-oplossingen wordt gecreëerd en gebruikt.

Ook de ontwikkeling naar de cloud versterkt deze ontwikkeling. OpenStack is een verzameling software die je in staat stelt cloud computing-diensten vergelijkbaar met Amazon AWS of de Open Cloud van Rackspace te maken. Een ander initiatief op dit gebied is de Open Cloud Computing Interface dat zich in het bijzonder richt op open interfaces voor cloud computing-omgevingen. Juist openheid is het succes van een nutsvoorziening, wat de cloud in wezen is.

Tegenstrijdige belangen
Dus openheid in software, cloud computing en netwerken is een ontwikkeling die de komende jaren stevig zal doorzetten. Blijft over: Open Data. Hier zien we tegenstrijdige belangen. Data is immers geen service maar een waardevol bezit. Services zijn uitwisselbaar en vervangbaar, gegevens niet. Sommige gegevens, zoals bijvoorbeeld de weersverwachting, zijn eenvoudig openbaar te maken. Andere data, zoals patiëntinformatie of iemands betalingsinformatie moet met respect voor de privacy worden behandeld.

Met de komst van steeds slimmere Big Data analysetoepassingen wordt het makkelijker om informatie ‘achter’ de informatie te ontdekken. Wanneer wordt een combinatie van open data opeens persoonlijke data? Wanneer wordt data van sociale media, die in alle openheid door de Facebook-, LinkedIn- of Google-gebruiker op de website is geplaatst, opeens privé? Er zijn al vele bedrijven die het internet ‘afstruinen’ naar dit soort data, om het vervolgens ‘per strekkende meter’ te koop aan te bieden.

Stel, je volgt een managementteam op LinkedIn en ‘opeens’ update de gehele directie zijn LinkedIn-profiel. De mogelijkheid dat een belangrijke gebeurtenis rond dat bedrijf gaat plaatsvinden, is groot. Als vervolgens ook op Facebook wordt gezinspeeld op spannende tijden op het werk, of Google via verschillende zoekopdrachten ziet waar de persoon belangstelling voor toont, wordt die open data ineens akelig privé.

Voorzichtig
‘Wie is de eigenaar van data?’ gaat een steeds belangrijker vraag worden. De afgelopen tien jaar zijn we door de verrassende nieuwe sociale media ‘verleid’ om heel veel van onszelf bloot te geven. Maar het internet vergeet niets. Hoe slimmer we worden in het combineren en analyseren van openbare data, des te voorzichtiger zullen mensen worden met het publiekelijk beschikbaar maken van hun privé-ervaringen. Of men zal strengere eisen stellen aan de privacy rond hun communicatie en informatiedeling.

Data-eigendom wordt steeds belangrijker. Gelukkig zien steeds meer burgers en organisaties dat in. Gegevens delen is een mooi goed, zeker als dat het algemeen belang dient. Maar privacy is veel belangrijker. Erkend data-eigenaarschap en geborgde data-integriteit zijn volgens mij de vertrekpunten van elk informatie-project.

Gun iedereen zijn data-eigenaarschap. En vanuit dat ‘erkende’ eigenaarschap zullen veel mensen en organisaties zonder problemen veel data willen delen. Dat geldt van pinbetalingen tot openbaar vervoer informatie. Van gebruiksinformatie tot burgerdata en van medicijngebruik tot innovatie. Erken de waarde van ieders data en ga daar zorgvuldig mee om. Dat is – denk ik – de ethische randvoorwaarde voor onze nieuwe open informatiemaatschappij.

Hans Timmerman, CTO EMC Nederland